Yapay Zekâ (YZ) Politikası

Yapay zekâ (YZ) alanındaki son gelişmeler ve akademik yayıncılıktaki değişen uygulamalar doğrultusunda hazırlanan bu Yapay Zekâ Politikası, söz konusu teknolojilerin kullanımında yazarlar, hakemler ve editörlerin uyması gereken editöryal ve etik standartları belirlemektedir.

İlgili politika, aşağıda belirtilen saygın kaynaklar dikkate alınarak oluşturulmuştur:

• Committee on Publication Ethics (COPE) – Yazarlık ve YZ Araçları
• International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE) – YZ Destekli Teknoloji
• World Association of Medical Editors (WAME) – Sohbet Robotları, Üretken YZ ve Akademik Makaleler

Büyük dil modelleri (LLM’ler), sohbet robotları, görsel üreticiler ve sentetik veri üreticileri gibi YZ destekli teknolojiler; metin, görsel, ses ve veri dâhil olmak üzere çeşitli içerikler üretebilmektedir. Bu araçlar, etik ilkeler çerçevesinde ve insan denetimi altında kullanıldığında üretkenliği artırmakta ve akademik yeniliğe katkı sağlamaktadır. Ancak denetimsiz kullanımları, hatalı veya önyargılı içerik üretimi, kaynak gösteriminde hata veya eksiklikler, gizlilik ve fikrî mülkiyet haklarının ihlali, yazarlık ve yayın haklarına yönelik etik ihlaller gibi ciddi riskler taşımaktadır.

Bu riskleri azaltmak amacıyla, dergimiz aşağıdaki temel ilkelere bağlı kalmaktadır:

• Herhangi bir YZ aracının metin, şekil, görsel veya kod üretiminde kullanılması hâlinde, bu durumun makalenin ilgili bölümünde (örneğin; yöntem veya teşekkül kısmında) açık ve ayrıntılı biçimde belirtilmesi zorunludur.
• YZ araçları hiçbir surette yazar olarak kabul edilmez veya gösterilemez.
• Yazarlar, YZ teknolojilerinden faydalanıp faydalanmadıklarına bakılmaksızın, çalışmalarının doğruluğu, özgünlüğü ve bütünlüğünden tamamen sorumludur. Bu sorumluluk; üçüncü taraflara ait fikirlerin, verilerin, ifadelerin veya diğer entelektüel katkıların uygun şekilde atıf ve kaynak gösterimiyle belirtilmesini de kapsar.
• Hakemler ve editörler, kendilerine gönderilen makalelerin herhangi bir bölümünü üretken YZ platformlarına veya araçlarına yükleyemezler.
• Dergi, yayın sürecinin bütünlüğünü desteklemek amacıyla, YZ ile üretilmiş içeriklerin tespiti için özel olarak geliştirilmiş araçları editöryal iş akışlarında kullanabilir.

Yukarıda belirtilen sınırlamalar saklı kalmak kaydıyla, okunabilirliği artırmaya, dilsel netliği sağlamaya ve dilbilgisel doğruluğu düzeltmeye yönelik YZ araçlarının, yalnızca yazarlar ve/veya editörlerin denetiminde ve akademik titizlik ile etik ilkelere zarar vermeyecek şekilde kullanılması mümkündür.

Yazarlar İçin YZ Politikası

• Yazarlar, büyük dil modelleri (LLM'ler), sohbet robotları veya görsel üreticileri gibi yapay zekâ (YZ) destekli teknolojileri kullanarak hazırladıkları çalışmalarında bu kullanımı beyan etmekle yükümlüdür.
• Bu beyan, hem başvuruya eklenen ön yazıda hem de makalenin içinde yapılmalıdır. Söz konusu beyan; dipnot veya yöntem kısmında yer alan bir açıklama şeklinde olabilir ve kullanılan YZ aracının adı, sürümü ve hangi amaçla kullanıldığı açık şekilde belirtilmelidir.
• Ayrıca yazarlar, YZ aracının hangi şekilde kullanıldığını, YZ ile elde edilen sonuçların geçerliliğinin nasıl değerlendirildiğini ve makalenin ana içeriği, veri setleri ya da ek dosyalar gibi hangi bölümlerinin YZ teknolojilerinden etkilendiğini veya bu teknolojilerle üretildiğini açıkça belirtmelidir.
• YZ araçlarının yardımıyla üretilen tüm içeriklerin doğruluğu, geçerliliği ve uygunluğuna ilişkin sorumluluk tamamen yazarlara aittir. Yazarlar, bu içerikleri titizlikle incelemek, olası hataları, tutarsızlıkları veya önyargıları tespit edip düzeltmek zorundadır.
• Ayrıca yazarlar, orijinal kaynakları tek tek doğrulamak ve intihal riskini ortadan kaldırmakla yükümlüdür. Zira YZ tarafından üretilen içeriklerde istem dışı intihal unsurları bulunabilir. Bu nedenle atıf yapılan tüm kaynakların gerçekten incelendiği ve özgün olduğu teyit edilmelidir.
• YZ destekli araçlar (örn. ChatGPT, DeepSeek, Gemini, Grok) hiçbir durumda yazar olarak gösterilemez. Çünkü bu tür araçlar, akademik çalışmalarda yazar olabilmek için zorunlu olan doğruluk, bütünlük ve özgünlük sorumluluğunu taşıyamaz. Bu nedenle, YZ kullanılarak üretilen her türlü içerikten yalnızca adları belirtilmiş yazarlar sorumludur. Yazarlar, makalede ileri sürülen hipotezlerin, yorumların, sonuçların, sınırlılıkların ve çıkarımların, kendi bilimsel muhakemelerine dayandığını ve herhangi bir YZ sisteminin yönlendirmesiyle oluşturulmadığını garanti etmelidir.
• YZ araçlarının, araştırmacıların ve yazarların asli görevlerini ikame edecek şekilde kullanılması, bilimsel yayıncılığın ve araştırma etiğinin temel ilkelerini ihlal eder. Bu çerçevede aşağıda belirtilen uygulamalar etik dışı kabul edilir ve bu tür çalışmalar yayımlanmak üzere kabul edilmez:
• Yazar tarafından sonrasında eleştirel gözle incelenip düzeltilmemiş metin veya kodun YZ ile üretilmesi;
• Şeffaf ve sağlam bir yöntem uygulanmaksızın eksik verilerin yerine sentetik veri kullanılması;
• Özet veya ek materyal dâhil olmak üzere, hatalı ya da yapay şekilde oluşturulmuş içerik üretilmesi;
• Görsellerin veya şekillerin (örn. fotoğraflar, grafikler, tablolar, medikal görüntüler, kod parçacıkları, formüller) ya da özgün araştırma verilerinin YZ kullanılarak manipüle edilmesi (örn. bir görsel veya şeklin unsurlarının geliştirilmesi, gizlenmesi, taşınması, silinmesi ya da eklenmesi).

Hakemler İçin YZ Politikası

Hakemlik sürecinin gizliliği titizlikle korunmalıdır. Değerlendirme süreci dışında kalan hiçbir bağlamda, hakemlerin kendilerine gönderilen makalelere ait içerikleri açıklamaları, paylaşmaları ya da kullanmaları kesinlikle yasaktır. Bu husus, COPE (Yayın Etiği Komitesi) tarafından yayımlanan Hakemler İçin Etik Yönergeler (COPE Ethical Guidelines for Peer Reviewers) ile uyum içindedir.

• Hakemler, değerlendirme amacıyla kendilerine iletilen makalelerin herhangi bir bölümünü (metin, şekil, veri vb.) değerlendirme, eleştiri veya karar verme süreçlerinde yardım almak üzere hiçbir üretken yapay zekâ platformuna ya da büyük dil modeline yükleyemez. Bu tür eylemler, yazarların gizliliği ile fikrî mülkiyet haklarının ihlali anlamına gelir.
• Hakemlik, yalnızca insan uzmanlar tarafından yerine getirilmesi gereken bilimsel bir sorumluluktur. Değerlendirme sürecinde gereken analitik muhakeme, nüanslara dayalı yargılama ve etik değerlendirme yetkinliği, mevcut yapay zekâ teknolojilerinin kapasitesinin ötesindedir. Ayrıca bu tür araçlara başvurulması, hatalı, eksik ya da önyargılı değerlendirmelere yol açma riskini taşır. Bu nedenle tüm hakem raporları ve editöryal kararlar, yalnızca hakem ve editörlerin kişisel, bağımsız değerlendirmelerini yansıtmalıdır. Her hakem, sunduğu değerlendirme raporunun içeriğinden tamamen sorumludur.
• Yapay zekâ araçları, yalnızca sınırlı ölçüde ve değerlendirme raporunun dilsel ifadesini iyileştirme veya çeviri amacıyla kullanılabilir. Hakem böyle bir kullanımda bulunmuşsa, bu durum raporun sunumu sırasında açıkça beyan edilmelidir.
• Bir hakem, değerlendirme sürecindeki bir makalede üretken yapay zekâ kullanımına ilişkin uygunsuzluk veya beyan edilmeyen bir kullanım şüphesi taşıyorsa, bu durumu derhâl editöre bildirerek incelenmesini talep etmelidir.

Editörler İçin YZ Politikası

Editörler, dergiye gönderilen tüm makalelerin editöryal ve hakemlik süreçleri boyunca gizliliğini korumakla yükümlüdür. Hakem değerlendirmesine tabi tutulmuş içerikler, değerlendirme sürecine doğrudan dâhil olan kişiler dışında hiçbir surette paylaşılmamalı, ifşa edilmemeli veya kullanılmamalıdır. Bu yükümlülük, COPE’un (Committee on Publication Ethics) “Editörler İçin Davranış Kuralları ve En İyi Uygulama İlkeleri (COPE Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors)” ile tam uyum içindedir.

• Editörler, değerlendirme, inceleme ya da karar verme amacıyla gönderilmiş makaleleri ya da bunların herhangi bir kısmını üretken yapay zekâ (AI) platformlarına veya büyük dil modellerine (LLM) yükleyemez. Bu tür eylemler, yazarların gizliliği, mahremiyeti ve fikrî mülkiyet haklarının ihlaline neden olabilir.
• Bilimsel makalelerin editöryal yönetimi ve değerlendirilmesi, doğası gereği insan muhakemesini zorunlu kılan sorumluluklardır. Editörler, değerlendirme ve karar verme işlevlerinde üretken yapay zekâ veya yapay zekâ destekli teknolojiler kullanamaz; zira bu araçlar, akademik yayıncılıkta gerekli olan eleştirel analiz, etik muhakeme ve nüanslı değerlendirme yeteneklerinden yoksundur. Ayrıca, bu teknolojilerin hatalı, eksik veya önyargılı çıktılar üretme riski, editöryal karar süreçlerinde kullanılmalarını engellemektedir. Editörler, editöryal sürecin bütünlüğünden, alınan nihai kararlardan ve bu kararların yazarlara iletilmesinden tamamen sorumludur.
• Editörlerin, yayımlanmamış araştırmalara ilişkin karar mektupları veya özetler (örneğin: makale özeti) hazırlarken üretken yapay zekâ araçlarını kullanmaları da yasaktır.
• Yukarıda belirtilen sınırlamalara halel getirmemek kaydıyla, editörler yapay zekâ araçlarını sadece uygun ve sınırlı biçimde (örneğin potansiyel hakemlerin belirlenmesinde yardımcı araç olarak) kullanabilir.

Bir editör, kendisine gönderilen bir makalede veya bir hakem raporunda üretken yapay zekâ kullanımına dair şüphe duyması hâlinde, derginin yapay zekâ politikası ve etik yönergeleri doğrultusunda editöryal bir inceleme başlatmakla yükümlüdür.